Soru

Sesler toprağa karışsaydı bitkiler gibi yeşerir miydi?

Hayat dediğimiz bir kurmacadır

Bir akşam yemeği sonrasında konuşma yaparken telaffuz ettiğim sözcükleri saymamanın yapacağım konuşmaya yardımcı olması gibi, hayatın anlamını bilmemenin hayatın anlamının bir parçası olduğunu düşünmek akla yatkındır. Belki de hayat onun temel anlamı konusundaki bilgisizliğimizle sürdürülen bir şeydir; tıpkı Karl Marx için kapitalizmde olduğu gibi. Filozof Arthur Schopenhauer ve hatta bir anlamda Sigmund Freud da buna benzer bir şey düşünmüştü. Die Geburt der Tragödie’nin Nietzsche’sine göre hayatın gerçek anlamı onunla baş edemeyeceğimiz kadar dehşetlidir ve bu nedenle eğer varlığımızı sürdüreceksek avutucu yanılsamalara ihtiyaç duyarız. “Hayat” dediğimiz yalnızca lazım olan bir kurmacadır. Fantezinin muazzam katkısı olmasaydı gerçeklik sona ererdi. 

*** 

Günümüzde kültür endüstrisinin en popüler ve etkili dallarından birisi hiç şüphe yok ki spordur. Kendi kendinize, “Şu günlerde pek çok insan ve özellikle de erkekler için hayata bir parça anlam kazandıran nedir?” şeklinde bir soru soracak olsaydınız “Futbol!” yanıtını vermeniz fena olmazdı. Belki onların birçoğu bu kadarını itiraf etmeye razı olmayacaktır; ama spor ve Britanya özelinde futbol, insanların yüzyıllar boyunca uğruna ölmeye hazır olduğu, dini inanç, ulusal egemenlik, kişisel onur ve etnik kimlik gibi soylu değerlere tekabül eder. Spor, kabilesel bağlılıkları ve rekabetleri, sembolik ritüelleri, masalsı efsaneleri, ikonik kahramanları, epik savaşları, estetik güzelliği, bedensel gerçekleşmeyi, entelektüel tatmini, olağanüstü gösterileri ve derin bir aidiyet duygusunu kapsar. Ayrıca televizyonda olmayan bir insani dayanışma ve bedensel dolaysızlık da sağlar. Bu değerler olmasaydı muhakkak ki birçok yaşantının içi boş olurdu. Bugün insanların afyonu olan şey din değil, spordur. Aslında radikal Hıristiyan ve İslami tutuculuğun dünyasında din, insanların afyonu olmaktan çok kitlelerin yarığıdır. 

Terry Eagleton, Hayatın Anlamı.
Çeviren: Kutlu Tunca, Ayrıntı.

Bir deneysel şiir daha: Throw Back

Bu muhteşem deneysel şiiri dün akşam efkârlıyken yazdım:

Throw back monday
Throw back tuesday
Throw back wednesday
Throw back thursday
(Don't throw back, çünkü adı üstünde, fri day)
Throw back saturday
Throw back sunday

Ebet.

(Not: Sondaki "ebet" şiire dahil değildir.) 

Ne kadar güzel ya!

2016'nın muhasebesi: Neler izlemişim?

Baktım, 140 tane taslak yazı birikmiş blogda. Ne zaman bu kadar oldu kendim de pek farkında değilim. Taslak olarak bekleyen yazılar ilk günden itibaren hep vardı ama sayı bu kadar olmuyordu. Üç-beş yıldan bu yanaysa ipin ucu enikonu kaçtı. Hiç olmazsa yayımlayayım diyorum. Taslaklarda bekleyeceklerine yarım yamalak da olsa yayımlansınlar daha iyi bence. 23 Aralık 2016'da yazmışım bunu mesela.

Sonuncusu dün olmak üzere bu yıl altmış film izlemişim. Arada unutup da yazmadığım üç-beş tane de oldu sanki. İzlediğim filmlerin listesini tutmaya 2012'de başladım ama yılın başından itibaren değil, çünkü o yılın listesinde yalnızca on dokuz film var. Bunu böyle sürdürünce haliyle 2013'ün listesi yılın başından başladı, o yıl da elli film izlemişim. Geleneği sürdürdüm artık, filmler klasöründe her yılın izlenenler listesi duruyor, bir tür kişisel tarihçe. 2014'te otuz sekiz, 2015'teyse elli dokuz film izlemişim.

Bu yılla geçen yıl üç aşağı beş yukarı haftada bir film izlemişim. Tabii, ortalamaya vurunca öyle de, bazı zamanlar oldu üst üste çok film izledim, bazı zamanlar da oldu uzun süre hiç izlemedim. Listede yer alanlardan daha fazla Yeşilçam filmi izledim. Ama bazılarını çocukluğumdan beri zaten pek çok kez izlemiş olduğum için listeye almadım. Aldıklarım, daha seyrek izlediklerim. (t) ile belirtilenler tekrar izlediklerim. Bunların da kimisini ikinci, kimisiniyse belki onuncu kez izledim. Koyu olanlar en beğendiklerim.

Yabancı filmleri özgün dillerinde izlemek özellikle dikkat ettiğim bir şey. Bazılarının özgün adını yazmış olmam bundan. 

1. Rus Gelin
2. Boynu Bükük Küheylan (Kemal Sunal)
3. Tepenin Ardı
4. İftarlık Gazoz
5. Yoksul (Kemal Sunal)
6. Uzun Bir Gece, Süreyya Duru
7. Bedrana, Süreyya Duru
8. Yol, Yılmaz Güney
9. Kasabanın Sırrı / The Secret of Santa Vittoria
10. Uzaklarda Arama, Türkan Şoray
11. Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü (t)
12. Çoğunluk
13. Aşk Penceresi (Yeşilçam)
14. Gecelerin Hakimi (Yeşilçam)
15. Tersine Dünya (Yeşilçam)
16. Vangölü Canavarı
17. Çakal
18. İnatçı (Kemal Sunal)
19. The Revenant
20. Die Höhle des gelben Hundes / Sarı Köpeğin Yuvası
21. Propaganda (t)
22. Belle de Jour
23. The Words / Çalıntı Hayat
24. Spotlight
25. Taken / 96 Saat
26. Hükümet Kadın II
27. Anomalisa
28. The Bourne Identity / Geçmişi Olmayan Adam
29. Yedi Kocalı Hürmüz (t)
30. Frozen River
31. Mandıra Filozofu
32. Kolpaçino (t)
33. Vavien
34. El Laberinto del Fauno / Pan’ın Labirenti
35. Tangerines / Mandalina Bahçesi
36. Hævnen / In a Better World
37. Soğuk, Uğur Yücel
38. Wolves (Belgesel)
39. Pardon (t)
40. Antichrist
41. Meryem
42. The Eagle
43. Hayat Var
44. Limonata (t)
45. One Flew Over the Cuckoo’s Nest (t)
46. Django Unchained (t)
47. Takva (t)
48. İkimizin Yerine
49. Raşomon
50. Değirmen (Şener Şen)
51. Kynodontas
52. Bir Küçük Bulut (Tarık Akan)
53. El Rey de la Montaña (t)
54. Yozgat Blues
55. Arabesk (Şener Şen, Müjde Ar)
56. Herkes mi Aldatır
57. Zehir Hafiye (Kemal Sunal)
58. 13 Tzameti
59. Kor, Zeki Demirkubuz
60. Antares, Götz Spielman

Anladım ki

İnsan bir defteri doldurmaya karar verdi mi hiç dolmuyor o defter. Fakat böyle bir karara bel bağlamayıp yazası geldikçe yazdı mıydı defterler gelip defterler geçiyor.

Berber

Dün beni tıraş eden berber keldi. "Fırında çalışan bir ekmek ustasının hiç ekmek yememesi gibi herhalde," diye geçirdim içimden. Biraz tuhaf bir benzetme ama ne edeyim. Bir de şunu düşündüm: Herhalde kel olup da saçlıları kıskanmayan tek meslek grubu berberlerdir değil mi?

If we accept this basic outline...

Although many Western historians of Islam are not Muslims, it would be difficult to determine this from their writings on the first centuries of Islamic history. This is in stark contrast to historians of Judaism and Christianity, who tend to adopt an outsider's approach to their subject when writing in academic contexts (despite often being themselves Jews and Christians). Why the difference? Before turning to answers, it is worth underlining the question. The traditional accounts of Islam's rise tell us that in a remote and isolated region of Arabia (the Hijaz), in a pagan town unaccustomed to monotheism (Mecca), an illiterate man (Muhammad) began to recite verses full of references to Biblical characters and established monotheistic ideas. If we accept this basic outline – and most do – how are we to explain Muhammad's acquaintance with this ideas? To traditionally minded Muslims, the answer is clear: God, via an angel, revealed the verses to him. In fact, it would be hard to be a believing Muslim in the traditional sense without accepting this version of events. Equally, however, Wansborough might argue that it would be hard to accept the broad outlines of the story without being a Muslim (or at least without accepting God's hand in these events), for which reason he argued that Islam and the Quran developed later and elsewhere, where Jewish and Christian ideas were prevalent.

Adam J. Silverstein, Islamic History: A Very Short Introduction.
Oxford University Press

Hüseyin'in sıkıntısı

Bir çocuk var, adı Hüseyin, beş yaşında. Hayatının muhtemelen ilk ve kesinlikle en büyük kararsızlığını yaşıyor, büyük bir ikilemde kalmış ve bundan nasıl çıkacağına dair de bana öyle geliyor ki hiçbir fikri yok. 

***

Top oynuyorlardı her zamanki gibi. Seslenip adını sordum, Hüseyin, dedi. Hangi takımı tuttuğunu sordum bu kez, Fenerbahçe, dedi. Der demez de yüzüne ağır bir sıkıntı çöktü. "Ama," diye sürdürdü sözünü, "ben Luka Modriç'im." Bu adı ilk duyuşumdu, kimin nesi olduğunu bilmiyordum fakat bir futbolcu olduğu ve Fenerbahçe'de oynamadığı apaçık ortadaydı. Hüseyin'in sıkıntısının kaynağı da buydu zaten. Fenerbahçe, dedikten hemen sonraki o "ama" her şeyi açıklıyordu: "Ama ben Luka Modriç'im." Kararsızlığını, içine düştüğü ikilemi bu ama'dan daha duru bir biçimde ortaya koyacak hiçbir kelime yoktu. Bir yanda tuttuğu bir futbol takımı, öte yanda çok sevdiği, kendini onunla özdeşleştirdiği, başka bir takımda oynayan bir futbolcu. 

Hüseyin'in kararsızlığını hepimiz gündelik hayatımızda yaşarız, yaşamışızdır. Çok sevdiğimiz, çok istediğimiz şeylerin bir arada bizim olmasını isteriz. Ne ki bu çoğu kez mümkün olmaz. O zaman da kimimiz tıpkı Hüseyin gibi yalnızca üzülürüz, kimimiz Luka Modriç Fenerbahçe'ye gelsin diye dua eder ya da dilekte bulunuruz, kimimizse hiçbir şey yapmadan başımızı ellerimizin arasına alırız. Hayatsa devam eder ve hep olduğu gibi ilginç bir trene benzer.

Filoloji nedir?

Filoloji en genel anlamıyla “fil bilimi” demektir. Fillerin her türlü özelliğini araştıran bilimin adıdır. Önceleri zoolojinin bir dalıyken yirminci yüzyılda ondan ayrılarak kendi başına bir bilim dalı olarak kabul edilmiştir.

Filoloji, biyolojinin filleri konu edinen dalı olarak fillerin yapısını, evrimini, embriyolojisini, sınıflandırmasını, davranışlarını ve dağılışını inceler. Filolojinin kurucusu İtalyan zoolog Olfendo Elefanti’dir. Elefanti henüz genç bir araştırmacıyken Afrika’ya gitmiş, burada gördüğü filler çok dikkatini çekince bu hayvanları araştırmaya karar vermiş, nitekim ömrünün sonuna kadar başka bir işle uğraşmamıştır. 

Filolojide filler çeşitli özelliklerine göre kategorilere ayrılırlar. Örneğin yeryüzünde dağılışlarına göre Afrika fili ve Asya fili, büyüklüklerine göre büyük fil ve küçük fil, renklerine göre gri fil ve boz fil, tüylü olup olmamalarına göre tüylü fil ve tüysüz fil, insanlarla ilişkilerine göre evcil fil ve yabani fil vb. gibi kategoriler halinde ele alınıp incelenirler.

Filolojinin uğraştığı meseleler dönemden döneme değişmiş olup bugün daha çok gelecekte soylarının tükenebileceğine yoğunlaşmıştır. Özellikle geride bıraktığımız yüzyılda Afrika’da fildişi elde etme uğruna yoğun olarak fil avcılığı yapılması bu hayvanların geleceğini tehlike altına atmıştır. Bir diğer önemli konu, daha çok Asya’da, özellikle de Hindistan’da fillerin ağır koşullarda çalıştırılmasıdır. Filolog Hans Baumann 2001’de yayımladığı bir makalede Hindistan’da fillerin yetersiz beslenme ve aşırı çalıştırılmadan dolayı biyolojik yapılarında geri dönülmez değişiklikler meydana geldiğini ifade ediyordu. Bunlar kadar yaygın olmasa da fillerin sirklerde oynatılması da eleştirile gelmiş konulardan biridir. Bir diğer filolog Jeffry James ise eğer gelecekte fil popülasyonunda bir düşüş olur da soyları tükenirse filoloji biliminin de tarihe karışabileceği uyarısı yapmaktadır.

Uğultusu arı kovanının

Eski Mısır'ı ve Yunan'ı bilirim
Nijerya'yı, İran'ı;
Fakat yeğlerim dağ vadilerinde
Sabah rüzgârıyla buluşmayı.

Pek çok öykü bilirim
İnsan soyları ve didişmeleri üstüne;
Fakat uğultusu arı kovanının
Daha hoştur, yaz enginliğinde.

Ezbere bilirim türküsünü
Rüzgârda inildeyen meşeliğin:
Çünkü, inanın bana, rüzgâr
En harikasıdır mucizelerin.

Bilirim yaralı alageyiği
Kuytuda can verirken inini sayıklayan
Ve öyküsünü yorgun yüreğin
Ölümü hınçsız, kedersiz karşılayan.

José Martí
Çeviren: Ataol Behramoğlu