Adlar ve Yöreler

Van'dan İzmir'e, Adana'dan Samsun'a, memleketin her yerinde Halil İbrahim'e rastlayabilirsiniz, ama nerede olursa olsun bir İbrahim Halil görürseniz, mutlaka ama mutlaka ya Urfalıdır ya da Urfa'yla bir ilişkisi vardır. 

Bazı adların bazı yörelerde çoklukla kullanıldığını fark etmem on üç-on beş yıl öncesine rastlar. On yıl kadar önce Kıbrıs'a gitmiştim, gider gitmez de orada Derviş adının sıklıkla kullanıldığı dikkatimi çekmişti. 

Şeyhmus (veya Şehmuz) adının Diyarbakır'da kullanıldığını biliyordum ama bu denli çok kullanıldığını bu yıl öğrendim. Nasıl ki Urfa'da her üç erkekten birinin adı İbrahim Halil'se, Diyarbakır'da da her üç erkekten birine Şeyhmus adını koyuyorlar. Bu arada, Urfa'da her üç kızdan birinin adı da Zeliha veya Züleyha'dır.

Antep, Kilis taraflarında da Ökkeş revaçta. Pek emin değilim ama galiba Rize civarında da Bayram Ali çok tutulan bir isim. Bir zamanlar bizim buranın Bayram Ali adında Rizeli bir kaymakamı vardı. Birkaç ay önce de bir Bayram Ali'ye rastlamış ve Rizeli olduğunu öğrenmiştim. Trabzon çevresinde de Şenol çok, değil mi?

Nedeni nedir peki, bazı adların bazı yörelerle özdeşleşmiş olmasının? Yanıt zor değil. Baştan başlayalım. Urfa'da İbrahim Halil adı, Hz. İbrahim'den geliyor. Halilullah da onun lakabı ya... Urfa'daki; Hz. İbrahim, mağara, Nemrut, mancınıklar, Balıklı Göl etrafında dönen efsaneyi anlatarak konuyu uzatmama gerek yok sanırım, merak eden internetten bulup okuyabilir. 

Bu örneğe bakarak diğer adlar hakkında da bir tahmin yürütebilirsiniz. Bazı yörelerde insanların toptan saygı duyduğu, hatta kimi cahil cühelanın tapındığı, çoğunlukla tarihsel bir kişiliğe bürünmüş insanlar vardır. İşte onların isimleri o yörelerin insanları tarafından çokça kullanılır. 

Diyarbakır'dan Mardin'e giderken yol üstündeki bir köyde bir türbe vardır. Türbede yatan kişi, o köye de adını vermiş olan Sultan Şeyhmus adlı biridir. İşte o yörede çok kullanılan Şeyhmus ismi ondan gelmektedir. Modern Kürt şiirinin en önde gelen temsilcilerinden, kimilerinin "Kürtlerin Nazım Hikmet'i" dediği Cegerxwîn'in pek az kişi tarafından bilinen gerçek adı da Sultan Şeymus'dur. 

Alevi isimlerine de değinmek gerek tabii. Ali zaten çokça kullanılan bir ad ama özellikle Alevilerde daha da çok kullanılır. Çoğunlukla da bir başka adla birlikte, Ali Haydar, Ali Ekber, Ali Sefer, Ali falan, Ali filan gibi. Alevi kelimesinin kendisi zaten Ali'den geliyor. Bunun yanında, Alevi inancındaki imamların ve diğer kişilerin adları da sıklıkla kullanılır. Hıdır, Hızır, Haydar, Dursun, Düzgün, Döne gibi adlar Tunceli, Erzincan, Sivas, Tokat yörelerindeki Aleviler arasında oldukça yaygındır. 

Bunların yanında, bir de belli bir yöreyle sınırlı kalmayıp bazı insanları, özellikle de dini ve ideolojik açıdan etkilemiş kimselerin adları da, o etkiledikleri kişiler tarafından çok kullanılır; buna memleketin her köşesinde rastlamak mümkündür. Dindarların veya dincilerin, çocuklarına Muhammed, Ahmet, Hatice; solcuların Deniz, Devrim, Ekin, sağcıların Alpaslan, Kılıçaslan, Asena adlarını koymaları gibi.  

Bir de futbolcu, şarkıcı, oyuncu, siyasetçi adlarını çocuklarına verenler var, onları da es geçmemek gerek. Hülya Avşar'dan mülhem, kızına Hülya adını verenler az değil. Keza şu son on yılda Tayyip adında patlama olduğu söyleniyor. Şenol, Hami, Saffet, Hakan da bol miktarda var. Bizim okulda Ahmet Nejdet adlı bir çocuk var, Tansu bile var yahu. 

Bu adlar konusunda yazılacak birkaç şey daha var da, iyisi mi onları da sonra yazayım.