Cizvit

Yeni Papa geçenlerde seçildi, biliyorsunuz. Kendisine görevinde başarılar dileyerek başlayalım. Bir bakayım, kimdir, necidir, diyerek üstadımız Google'a sordum.

Efendim, yeni papa (bu papa'yı büyük harfle mi yazacağız, küçük harfle mi? Haydaa, hiç yoktan mesele çıktı şimdi. TDK Fransızca kelimelere zıpır karşılıklar bulmaktan böyle meselelerle ilgilenmeye vakit bulamıyor ki kardeşim. Bence doğrudan, papa olan kişiyi kastediyorsak büyük yazılır.) Efendim, dedik, bu yeni Papa üç açıdan bir ilkmiş. Adı Franciscus olan ilk papa, Avrupa dışından ilk papa ve Cizvit tarikatından ilk papa. (Bizimkiler şimdi bir Ebcet hesabı yapmaya kalkmasın? Hani Hıristiyanlık'ta da teslis var ya, yani üçleme.)

Bu girizgahtan sonra konuya gireyim artık. Bu bir Papa yazısı değil, bir kelime hakkında konuşacağım. Cizvit kelimesi hakkında. Kırk yıl geçse bu kelimenin etimolojisi üzerine düşünmezdim herhalde. Tesadüf müessesesinin yararları da çoktur işte, görüyorsunuz. Papa'nın özgeçmişine bakayım dedim, Cizvit'in etimolojisini öğrendim. (Özgeçmiş dedim de aklıma İngilizce karşılığı olan CV geldi. Çağrışıma gel vatandaş: CV İngilizceye Kilise'nin de dili olan Latinceden olduğu gibi geçmiş, dur onu da bir ara yazayım.) Cizvit'in İngilizce karşılığı Society of Jesus'mış. Wikipedia öyle söylüyor. İsa'nın Çocukları diyelim Türkçesine, kimse bozulmaz herhalde. Bir de, Jesuit deniyor bunlara, İngilizcede ve galiba başka Avrupa dillerinde. Jesus, İsa demek, her ikisi de aynı kökten geliyor zaten. Ruslar İisus diyor mesela, Hırvatlar İsus falan. J'nin y'ye, y'nin i'ye dönüştüğüne bin kere rastladım. Tam tersi de olabilir tabii. Geçelim.

Madem Jesus, İsa'dır dedik, o halde jesuit kelimesinin Jesus'tan geldiğini anlamışsınızdır. İngilizceden başka yabancı dilim yok, etimolojiyle de zaten amatör düzeyde ilgileniyorum, o yüzden nokta atışı yapamıyorum ama tahminen Jesuits, İsacılar demek oluyor. Şimdi, gelelim Cizvit'e. Nesine geleceğiz kardeş, her şey çıktı ortaya zaten. Jesuit'i bir okusanıza, hani İngilizler fotoğraf çektirirken cheeeeeese (çiiiiiiiıız) diyorlar ya, ağzınızı o şekle sokarak okuyun Jesuit'i. Bildiğin cizwit diyor adamlar. Ya da denemeyi bırakın Google size yardımcı olsun. Önce buraya tıklayın, açılan sayfada hoparlör işareti var, ona tıklayın, size okusun.

Peki, bu Cizvit Türkçeye ne zaman, nasıl geldi, diye sormayın. O kadarına bakmadım.

(Aklıma takılan bir şey de oldu Papa'yla ilgili bakınırken. Adam neden Cizvit tarikatının kurucusu Ignatius de Loyola'nın adını almadı da Franciscus adını aldı. Üstelik Ignatius aziz mertebesine de yükselmiş. Neden acaba?)