Okulda yemek

Pek çok kez yaptığım gibi yine kitaplıktan rastgele bir dergi çektim. 2006 yılından bir National Geographic geldi bu kez. Karıştırmaya başladım. "İnsanlık Ailesi" sayfasında ilginç gelen bir şey gördüm, burada da paylaşmak istedim. Üç ülkede; ABD, Rusya ve Japonya'da okullarda verilen yemeklerin listesine yer verilmiş. Ben en çok yemeğini okulda yiyen öğrencilerin oranına takıldım. Amerika'da öğrencilerin yarısı, Rusya'da yüzde doksanı, Japonya'daysa tamamı okulda yemek yiyormuş. Neden acaba? Söz konusu üç ülkenin sosyoekonomik bakımdan pek farkı olmadığına göre bu soruyu yanıtlamak için ekonomiyi işin içine katamayız. Örneğin kalkınmamış bir Afrika ülkesi ya da kalkınmakta olan bir üçüncü dünya ülkesi listede olsaydı o ülkenin verilerine bakarak bir şeyler söyleyebilirdik. Ancak buradaki üç ülke de zengin. Zaten listede de görüldüğü gibi yemekler ucuz. Amerika'da 2 dolar değil de 7 dolar olsaydı mesela, çocukların bir kısmının bu yüzden okulda yemediği sonucunu çıkarabilirdik. O halde niçin Amerika'da çocukların yarısı yemeklerini okulda yiyor da Rusya'da tamamına yakını, Japonya'daysa tamamı yiyor? 

---

ABD (Fairfax Country'de bir okul)

• Hindi sosisli iki sandviç
• Patates kroket
• Brokoli ve karnabahar, sos ile
• Süt

Kalori değeri: 812
Fiyatı: 2 dolar 
Öğrencilerin yaş aralığı: 11-18
Öğle yemeğini yemekhanede yiyen öğrencilerin oranı: %50


Rusya (St. Petersburg'da bir okul)

• Borş (çorba)
• Dana kotlet
• Karabuğday lapası
• Çavdar ekmeği
• Elma şırası

Kalori değeri: 527
Fiyatı: 21 ruble (1,15 TL)
Öğrencilerin yaş aralığı: 7-17 
Öğle yemeğini yemekhanede yiyen öğrencilerin oranı: %90


Japonya (Sapporo'da bir okul)

• Wonton miso çorbası
• Badem ezmeli Çin lahanası ve ıspanak
• Nattou (mayalanmış soya fasulyesi)
• Pilav
• Süt

Kalori değeri: 621
Fiyatı: 190 yen (2,41 TL)
Öğrencilerin yaş aralığı: 6-12
Öğle yemeğini yemekhanede yiyen öğrencilerin oranı: %100

---

Bence bütün mesele sosyokültürel yapıda gizli. Amerikalıların nasıl bir sosyal hayat yaşadığını Hollywood filmlerinden üç aşağı beş yukarı biliyoruz. Amerikan kültürü bireyselliği, kendi başınalığı hiç yadırgamadığı gibi, bir şeyi beğenmeyip dudak bükmeyi de gayet olağan sayar. Buna karşılık Rusya'da, her ne kadar Sovyetler'in çöküşünün üstünden geçen yirmi beş yılda zayıflamış olsa da, Sosyalist sistemin getirmiş olduğu, kolektif diyebileceğimiz bir kültür var. Bilenler bilir, Rusya'da bir zamanlar "Kolhoz" denen çiftlikler vardı ve buralardaki tarım makineleriyle hayvanlar köylülerin ortak malıydı. Köylüler mesleklerinin gerektirdiği işlerde çalışır, yaptıkları iş kadar da ücret alırlardı. Böylece sadece iş ve çiftlik değil, yaşam tarzı da ortaktı bir bakıma. Bu bir yana, Sosyalist bir sistemde yemeklerin ortak yenmesi zaten son derece olağan bir durumdur. Japonya'daysa yaşam tarzı daha başka. Çok değişik bir kültürleri var besbelli. Günümüzün küreselleşmiş dünyasında her ülkede görebileceğimiz birbirine benzer yaşam tarzları var elbette, Japonya da buna dahil, ancak yine de bir ülkenin/ulusun kültürü öyle elli yılda, yüz yılda ortadan kalkacak bir şey değil. Japonlar hayatı hızlı yaşamayı sevmezler. Balkonlarında domates ekip biçerler örneğin. Halbuki bizden birine kim böyle bir şeyi yaptırabilir? Şu cevabı almanız işten bile değil: "Yahu, ne gerek var? Bir yıl boyunca iki kilo domates için bekleyeceğine git pazardan alıver." Japonların önemli bir özelliği de az yiyor olmaları. Sumo güreşçilerini dışarıda bırakacak olursak herhalde ortalama bir Japon, bir Avrupalının bir günde yediğini üç günde, bir Arapın da bir günde yediğini on günde ancak yer. Dolayısıyla da yemeğe diğer kültürler kadar önem vermeyen Japonların çocuklarının da tamamının okulda yemek yemesini olağan karşılamak lazım. 

Bunlar yüzeysel düşünceler tabii. Her bir ülkeden yalnızca bir okulun verilerine bakarak bütün ülke için bir karar vermek takdir edersiniz ki pek de sağlıklı değil, ama yine de belli ipuçları veriyor.

Gelelim Türkiye'ye. Burada okulda öğle yemeği geleneği aslında yok. Yatılı okullarda zaten zorunlu olarak yemek veriliyor. Onların dışında, özel okullarda var öğle yemeği. Ancak onun da geçmişi yok, yeni yeni yaygınlaşıyor, zorlasanız yirmi yıl geriye götürürsünüz en fazla. Bir de taşımalı okullarda öğle yemeği veriliyor. O da sadece taşımalı öğrencilere. Başka da yok. Oysaki okulda öğle yemeği çok önemli bir eğitim kültürüdür. Bizde eğitim-öğretim söz konusu olunca pek çok şey olmadığı için bu yokluğu da gayet normal karşılıyoruz. Okulda öğle yemeği kültürü yok ama çok sağlam bir kantin kültürümüz var ne yazık ki. Kantini olmayan küçük okulları da okul bahçesinin hemen dışındaki bakkallar, büfeler idare ediyor sağ olsunlar. Sonuç olarak çocukların sağlığı Allah'a emanet oluyor.

Bu konu niye ilgimi çekti böyle? Efendim, bendeniz de üç yılı ortaokul, dört yılı lise olmak üzere yedi yıl yatılı okudum. Okulda yemek bahsi açıldı mı, yalan olmasın iki saat durmadan konuşabilirim. Ancak şimdilik kalsın, başka bir yazıya inşallah.