Bir etimoloji yazısı yazarak bu haftayı da kapatalım. Aslında çevirdiğim bir makaleyi yayımlayacaktım bugün, dillerin kökenini irdeliyor, ama artık yarına kalsın. Çok zihin açıcı bilgiler veriyor, şimdiden söyleyeyim.
İki-üç ay önce angarya kelimesi aklıma takıldı, acaba Ankara'yla bir ilgisi, ilişkisi var mıdır, diye meraklandım. Ankara'nın tarihteki adlarından biri de Angora ya. Göründüğü kadarıyla bir ilişkileri yok bu iki sözcüğün, baktım.
Angarya'nın Türkçe sözlüklerdeki ilk anlamı "Bir kimseye ya da bir topluluğa zorla, ücret vermeden yaptırılan iş, yüklenti." biçiminde geçiyor. Sözcüğün kökeni Babilceymiş, oradan Farsçaya, oradan da Yunancaya geçip ángaros (ἄγγαρος) halini almış. Tam olarak "atlı taşıyıcı" anlamına geliyor.
Atlı taşıyıcı anlamına gelen kelime nasıl olmuş da zorla yaptırılan iş anlamına bürünmüş? Romalıların Perslerden öğrenmiş oldukları bir posta teşkilatı sistemi varmış. Atlı postacılar, İmparatorluğun ana yolları üzerindeki belirli duraklar arasında gider gelirlermiş. Bu, yurttaşlar için değil, devlet için kurulmuş bir sistemmiş. Devletin farklı kademeleri arasında gidip gelecek gönderilerin trafiğinin daha sağlam bir biçimde işlemesini amaçlıyormuş. Angarya sistemini o zamanki diğer posta sistemlerinden ayıran özellik ise, atlı postacıların gece-gündüz demeden, yağmur-çamur dinlemeden, her zaman ve her koşulda yollarda olmalarıymış.
Romalılar, atların bakımı, beslenmesi ve tedarikini zorunlu bir hizmet haline getirmişler. Dolayısıyla angarya kelimesi, 4. yüzyıla gelindiğinde "mecburi hizmet" anlamında kullanılmaya başlanmış. Ortaçağ Latincesinden itibarense üç aşağı beş yukarı günümüzdeki anlamını almaya başlamış ve birine zorla yaptırılan iş için kullanılmış.
Kaynak: The Encyclopædia Britannica, Angaria ve Angora maddeleri.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Yorumunuzda bir web sayfasına bağlantı vermek istiyorsanız buraya bakabilirsiniz.
Yorumlarla ilgili notlar için buradaki sayfanın sonuna bakabilirsiniz.